Prime esas kazanç, çalışanların sosyal güvenlik primlerinin hesaplandığı temel kazanç türüdür. Sosyal güvenlik sistemlerinde çalışanların emeklilik, sağlık ve diğer sosyal haklarının finansmanı için ödenen primler, bu kazanç üzerinden hesaplanır ve ödenir. Prime esas kazanç, çalışanın brüt ücreti ile birlikte çeşitli ek ödemeleri ve diğer gelirleri de kapsar. Bu kazanç, sosyal güvenlik kurumlarına beyan edilmesi gereken ve çalışanların gelecekteki sosyal güvenlik haklarını belirleyen önemli bir parametredir.
Prim Ne Demektir?
Prim kavramı, genel olarak çalışanlara yapılan ek ödemeleri, teşvik veya çalışmayı teşvik ederek yüksek motivasyon sağlamak adına yapılan ödemeler için kullanılmaktadır.
Prim Türleri Nelerdir?
Performans Primi: Çalışan performasına göre işveren tarafından yapılan ek ödemelerdir. Bu, belirli hedeflerin aşılması, projelerin başarıyla tamamlanması veya genel performans değerlendirmesi sonucunda verilebilir.
Satış Primi: Ürün ve hizmetpersoneline, belirli satış hedeflerini aşmaları durumunda ödenen ek ücretlerdir.
Sigorta Primi: Bir sigorta poliçesi kapsamında sigortalının, sigorta şirketine belirli periyotlarda ödediği miktardır. Bu ödemeler, sigorta teminatının devam etmesi için gereklidir.
Prime Esas Kazanç Hesaplaması Nasıl Yapılır?
Prime esas kazancın hesaplanması, çalışanın brüt ücreti ve diğer gelirlerinin dikkate alınmasıyla yapılır. Peki, PEK nasıl hesaplanır? Hesaplama süreci şu adımlarla gerçekleştirilir:
- Brüt Ücretin Belirlenmesi: Çalışanın aylık brüt ücreti hesaplanır. Brüt ücret, çalışanın işverenden aldığı tüm maaş ve ücretleri içerir.
- Ek Ödemeler: Çalışanın aldığı ek ödemeler prime esas kazanca eklenir. Bu ödemeler arasında ikramiyeler, performans primleri, yol yardımı ve yemek parası gibi ödemeler yer alır.
- Diğer Gelirler: Çalışanın elde ettiği diğer gelirler de prime esas kazanca dahil edilir. Bu gelirler arasında fazla mesai ücretleri, görev tazminatları ve diğer yan haklar bulunur.
Bu gelirlerin toplamı, prime esas kazancı oluşturur. Sosyal güvenlik primleri, bu toplam kazanç üzerinden hesaplanır ve ödenir. Hesaplamada dikkate alınan tüm gelir kalemleri, çalışanın sosyal güvenlik primine tabi olan gelirlerini artırır ve dolayısıyla sosyal güvenlik haklarının kapsamını genişletir.
Prime Esas Kazanç Türleri
Prime esas kazanç türleri, sosyal güvenlik primine tabi olan ve olmayan olarak iki ana kategoriye ayrılır.
Prime Esas Olan Kazançlar
Prime esas olan kazançlar, sosyal güvenlik primine tabi olan kazanç türleridir. Bu kazançlar, çalışanın sosyal güvenlik primlerinin hesaplanmasında dikkate alınır ve dolayısıyla emeklilik, sağlık ve diğer sosyal güvenlik haklarının belirlenmesinde önemli rol oynar. Prime esas olan kazançlar şunlardır:
- Brüt Ücret: Çalışanın işverenden aldığı tüm maaş ve ücretleri kapsar.
- İkramiye ve Primler: Çalışanın belirli dönemlerde performansa veya diğer kriterlere bağlı olarak aldığı ek ödemelerdir.
- Yol Yardımı: Çalışanın işe gidip gelmesi için aldığı ödemelerdir.
- Yemek Parası: Çalışanın yemek ihtiyaçlarını karşılamak için aldığı ödemelerdir.
- Fazla Mesai Ücretleri: Çalışanın normal çalışma saatleri dışında yaptığı çalışmalar karşılığında aldığı ek ücretlerdir.
Prime Esas Olmayan Kazançlar
Prime esas olmayan kazançlar, sosyal güvenlik primine tabi olmayan kazanç türleridir. Bu kazançlar, sosyal güvenlik primlerinin hesaplanmasında dikkate alınmaz ve dolayısıyla çalışanın sosyal güvenlik haklarına doğrudan bir katkı sağlamaz. Prime esas olmayan kazanç türleri şunlardır:
- Doğum Yardımı: Çalışanın doğum yapması durumunda aldığı yardımlardır.
- Evlenme Yardımı: Çalışanın evlenmesi durumunda aldığı yardımlardır.
- Çocuk Yardımı: Çalışanın çocuk sahibi olması durumunda aldığı yardımlardır.
- Cenaze Yardımı: Çalışanın veya yakınlarının vefatı durumunda aldığı yardımlardır.
Bu yardımlar, çalışanın sosyal güvenlik primine tabi tutulmayan gelirler olarak değerlendirilir ve prime esas kazanca dahil edilmez.
Prime Esas Kazanç Brüt Ücret midir?
Prime esas kazanç, sadece brüt ücretten ibaret değildir. Brüt ücretin yanı sıra, çalışanın aldığı ek ödemeler ve diğer gelirler de prime esas kazanca dahil edilir. Bu nedenle prime esas kazanç, brüt ücretin üzerinde bir tutarı ifade edebilir. Prime esas kazanç, çalışanın tüm kazançlarının toplamı olup sosyal güvenlik primlerinin hesaplanmasında dikkate alınır. Bu ek ödemeler arasında ikramiyeler, performans primleri, yol yardımı, yemek parası ve fazla mesai ücretleri yer alır. Çalışanın toplam kazancının belirlenmesi, prime esas kazancın doğru hesaplanmasını sağlar ve sosyal güvenlik haklarının kapsamını genişletir.
Prime Esas Kazanç Alt Sınırı Nedir?
Prime esas kazancında alt sınır, asgari ücrete göre belirlenir. Asgari ücretin altında bir prime esas kazanç belirlenemez. Bu düzenleme, çalışanların sosyal güvenlik haklarının asgari düzeyde korunmasını sağlar. Asgari ücret, çalışanların en düşük gelir seviyesini ifade eder ve sosyal güvenlik sisteminde bir temel oluşturur.
Prime esas kazancın alt sınırı, asgari ücretin belirli bir katı olarak hesaplanır ve her yıl yeniden değerlendirilir. Bu şekilde, çalışanların emeklilik, sağlık ve diğer sosyal güvenlik hakları en düşük seviyede dahi korunmuş olur. Prime esas kazancın alt sınırının belirlenmesi, çalışanların sosyal güvenlik primlerinin en az asgari ücret üzerinden ödenmesini zorunlu kılar.
Çalışanlara Verilen Prime Esas Kazançlar Hangileridir?
Çalışanlara verilen prime esas kazançlar, çalışanın sosyal güvenlik primine tabi olan tüm gelirlerini kapsar. Bu gelirler, çalışanın brüt ücreti dışında çeşitli ek ödemeleri de içerir. Prime esas kazanca dahil edilen başlıca gelir türleri şunlardır:
- Brüt Ücret: Çalışanın aylık olarak aldığı brüt ücret, prime esas kazancın temelini oluşturur. Brüt ücret, çalışanın işverenden aldığı tüm maaş ve ücretleri kapsar.
- İkramiye ve Primler: Çalışanın belirli dönemlerde performansa bağlı olarak aldığı ek ödemelerdir. Bu ödemeler, çalışanın motivasyonunu artırmak ve performansını ödüllendirmek amacıyla yapılır.
- Yol Yardımı: Çalışanın işe gidip gelmesi için aldığı yol yardımı ödemeleridir. Bu ödemeler, çalışanın işyerine ulaşım masraflarını karşılamak amacıyla yapılır.
- Yemek Parası: Çalışanın yemek ihtiyaçlarını karşılamak için aldığı yemek parası ödemeleridir. Bu ödemeler, çalışanın günlük yemek masraflarını karşılamak amacıyla yapılır.
- Fazla Mesai Ücretleri: Çalışanın normal çalışma saatlerinin dışında yaptığı fazla mesai çalışmaları karşılığında aldığı ek ücretlerdir. Fazla mesai çalışmaları, çalışanın normal çalışma süresinin üzerinde çalıştığı saatler için ödenen ücretleri kapsar.
Bu ödemeler, çalışanın toplam kazancını artırarak prime esas kazancın daha yüksek olmasını sağlar. Çalışanlar, bu ek ödemeler sayesinde sosyal güvenlik primlerine daha fazla katkıda bulunur ve emeklilik dönemlerinde daha yüksek maaş alabilirler. Prime esas kazanca dahil edilen tüm gelirler, çalışanın sosyal güvenlik haklarının kapsamını genişletir ve gelecekteki sosyal güvenlik haklarının daha iyi olmasını sağlar.
2025 Yılı SGK Prim Tutarı Ne Kadar?
2025 yılında SGK prim tutarları, çalışanın brüt maaşı yani prime esas kazancı üzerinden belirlenmektedir. SGK primleri, hem çalışan hem de işveren tarafından ödenen belirli oranlarla hesaplanır. Bu oranlar her yıl yasa ve yönetmeliklerle güncellenmektedir.
2025 yılı itibarıyla SGK prim oranları şu şekildedir:
- Malullük, yaşlılık ve ölüm sigortası için çalışandan %9, işverenden %11 oranında prim kesilir.
- Genel sağlık sigortası için çalışandan %5, işverenden %7,5 oranında prim ödenir.
- İşsizlik sigortası için çalışandan %1, işverenden %2 oranında prim tahsil edilir.
- Kısa vadeli sigorta kolları için işveren %2 oranında prim öder (çalışandan kesinti yapılmaz).
Bu oranlara göre toplam SGK primi; çalışandan %15, işverenden %22,5 olmak üzere toplamda %37,5’tir.
2025 yılı için prime esas kazanç alt sınırı aylık 26.005,50 TL, üst sınırı ise aylık 195.041,40 TL olarak belirlenmiştir. Bu sınırlar arasında kalan brüt maaşlar için prim hesaplaması yapılır.
Örneğin, 2025 yılı brüt asgari ücret üzerinden çalışan bir kişi için yaklaşık olarak;
- Çalışan tarafından ödenecek SGK primi: 3.900,83 TL
- İşveren tarafından ödenecek SGK primi: 5.851,24 TL
- Toplam SGK primi: 9.752,07 TL’dir.
Bu tutarlar, çalışanın brüt maaşına göre artış veya azalış gösterebilir.
- İşçi Primi: İşçi tarafından ödenen prim oranı, brüt kazancın %14’ü olarak belirlenmiştir. Bu oran, çalışanın brüt maaşı üzerinden hesaplanır ve her ay çalışanın maaşından kesilir.
- İşveren Primi: İşveren tarafından ödenen prim oranı ise brüt kazancın %20.5’i olarak belirlenmiştir. İşveren, çalışanın brüt maaşı üzerinden bu oranı hesaplayarak her ay SGK’ya öder.
- İşsizlik Sigortası Primi: İşçi ve işveren tarafından ödenen işsizlik sigortası primleri de toplamda brüt kazancın %3’ü oranındadır. Bu oran, işçi için %1, işveren için %2 olarak ayrılır.
Örneğin 2025 yılı için belirlenen asgari ücret 10,000 TL olarak varsayıldığında, işçi ve işveren tarafından ödenen primler şu şekilde hesaplanacaktır:
- İşçi Primi: 10,000 TL x %14 = 1,400 TL
- İşveren Primi: 10,000 TL x %20.5 = 2,050 TL
- İşsizlik Sigortası Primi (İşçi): 10,000 TL x %1 = 100 TL
- İşsizlik Sigortası Primi (İşveren): 10,000 TL x %2 = 200 TL
Toplamda 2024 yılı için asgari ücretli bir çalışan için ödenmesi gereken prim miktarı 3,750 TL olacaktır. Bu tutar, çalışanın sosyal güvenlik haklarının karşılanması için gerekli olan prim miktarını ifade eder ve hem işveren hem de işçi tarafından karşılanır. Bu primler, çalışanın emeklilik, sağlık ve diğer sosyal güvenlik haklarının finansmanını sağlar. Prim ödemeleri, çalışanın sosyal güvenlik sistemine olan katkısını artırır ve gelecekteki sosyal güvenlik haklarının daha iyi olmasını sağlar.
İlginizi çekebilecek diğer içeriklerimiz:
İşletme Gideri Gösterirken Dikkat Edilmesi Gerekenler